informator medyczny

Chlorheksydyna – syntetyczny antyseptyk, pochodną biguanidu. Stosowana w postaci glukonianu lub octanu działa silnie na bakterie Gram-dodatnie, natomiast słabiej na Gram-ujemne. Jest używana głównie jako środek odkażający skórę, błony śluzowe, rany oraz narzędzia chirurgiczne.

Działanie

Działanie przeciwbakteryjne (bakteriostatyczne i bakteriobójcze) polega na uszkadzaniu błony komórkowej bakterii (prowadzące do zwiększenia jej przepuszczalności), a nie na inaktywacji ATP-azy jak sądzono wcześniej. Chlorheksydyna działa silnie bakteriobójczo na bakterie Gram-dodatnie, słabiej – na bakterie Gram-ujemne oraz niektóre wirusy. Nie działa na prątki kwasooporne, niektóre szczepy pałeczki Pseudomonas i Proteus oraz przetrwalniki bakterii. Aktywność substancji jest zwiększona w roztworze alkoholowym i porównywalna z działaniem jodopowidonu i heksachlorofenu.

Zastosowanie

Chlorheksydyna jest środkiem odkażającym stosowanym do odkażania skóry przed zabiegiem chirurgicznym (0,5% roztwór alkoholowy lub 1% roztwór wodny), do odkażania rąk (roztwory alkoholowe o stężeniu do 4%) lub (rzadziej) do odkażania ran (zwłaszcza oparzeniowych – 0,5% roztwór wodny). Roztwór 1:5000 stosowany jest do krótkotrwałego przechowywania wyjałowionych narzędzi. Jest również używana jako aktywny składnik płukanek i żelów doustnych (o stężeniu odpowiednio 0,1% i 0,2%), mających na celu zniszczenie bakterii próchnicotwórczych zawartych głównie w płytce nazębnej^[4]. Kremy z dodatkiem chlorheksydyny stosuje się w leczeniu trądziku i gronkowcowych zakażeniach skóry. Do przepłukiwania pęcherza moczowego podczas cystoskopii stosuje się 0,02% roztwór wodny. Przy zabiegach ginekologicznych i położniczych stosuje się roztwory wodne o stężeniu 0,02-0,05%.

Warunkiem rozwinięcia działania jest przynajmniej 5-minutowy kontakt tkanek z substancją leczniczą.

Przeciwwskazania

Chlorheksydyna jest przeciwwskazana przy zabiegach mogących doprowadzić do wprowadzenia substancji do płynu mózgowo-rdzeniowego (zabiegi w obrębie OUN, niektóre otolaryngologiczne).

Toksyczność

Chlorheksydyna ma niewielką toksyczność. Słabo wchłania się z przewodu pokarmowego i powłok ciała, mimo to przedostając się do krwioobiegu, może wywoływać hemolizę. Jest wydalana w niezmienionej postaci przez nerki.

Działania niepożądane

Może wywołać miejscowe reakcje nadwrażliwości (rzadko uogólnione), fotodermatozy, wyjątkowo hemolizę.

Interakcje

Roztwory mydła, detergenty anionowe, jony chlorkowe i środowisko zasadowe zmniejszają aktywność chlorheksydyny. Światło, wysoka temperatura (>25 °C), korek naturalny – inaktywują lek. Krótkotrwałe działanie termiczne na roztwory wodne (30 minut w ok. 115 °C) nie wpływa na aktywność leku, ale pozwala na wyjałowienie. Podchloryny stosowane do prania bielizny zabrudzonej chlorheksydyną wywołują powstawanie brunatnych plam.

Stosowanie w czasie ciąży

Nie zaleca się stosowania chlorheksydyny w okresie karmienia piersią.

Postać

Chlorheksydyna produkowana jest w formie płynu (do płukania jamy ustnej, do irygacji, do odkażania skóry, ran i oparzeń). Jako składnik preparatów złożonych dostępna również jako krem, żel i tabletki do ssania.

Przypisy

1. ↑ Informacje o klasyfikacji i oznakowaniu substancji wg Dyrektywy 67/548/EWG, zał. I: Chlorheksydyna (pol.) w bazie European chemical Substances Information System. Instytut Ochrony Zdrowia i Konsumenta. [dostęp 2011-02-14].
2. ↑ Chlorheksydyna – podsumowanie (ang.). PubChem Public Chemical Database.
3. ↑ Chlorheksydyna – karta leku (APRD00545) (ang.). DrugBank.
4. ↑ Gunsolley JC. A meta-analysis of six-month studies of antiplaque and antigingivitis agents. „Journal of the American Dental Association (1939)”. 12 (137), ss. 1649–57, grudzień 2006. PMID 17138709. 

Bibliografia

1. Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Pod redakcją prof. dr. hab. med. Wojciecha Kostowskiego. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998, ss. 952-3. ISBN 8320021480.  (pol.)
2. Indeks leków. Nazwy międzynarodowe. Wyd. I. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2009, ss. 300-1, seria: Kompendium Medycyny Praktycznej. ISBN 9788374302210.  (pol.)